Upadłość konsumencka małżonka – konsekwencje dla drugiego małżonka
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków może mieć znaczące konsekwencje nie tylko dla niego, ale także dla współmałżonka. Choć procedura ta dotyczy wyłącznie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, wspólność majątkowa, wspólne kredyty czy zabezpieczenia mogą wpłynąć na oboje partnerów. Poniżej wyjaśniamy, jakie skutki niesie upadłość jednego z małżonków oraz w jaki sposób może wpłynąć na drugą stronę.
Wspólny majątek a masa upadłości
Jeśli małżonkowie nie ustanowili rozdzielności majątkowej (np. poprzez intercyzę), obowiązuje ich wspólność ustawowa. Oznacza to, że większość rzeczy nabytych po ślubie wchodzi w skład majątku wspólnego.
W przypadku ogłoszenia upadłości przez jednego z małżonków:
- z dniem wydania postanowienia o upadłości automatycznie ustaje wspólność majątkowa (zgodnie z art. 124 ust. 1 Prawa upadłościowego),
- cały majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłościowej,
- drugi małżonek może dochodzić zwrotu wartości swojego udziału (np. 50% wartości mieszkania), choć często następuje to dopiero po zaspokojeniu wierzycieli i kosztów postępowania.
Syndyk zarządza likwidacją majątku wspólnego – środki pozyskane ze sprzedaży przeznaczane są na uregulowanie długów upadłego.
Kto odpowiada za zobowiązania?
Indywidualne długi małżonka
Jeżeli zobowiązania powstały wyłącznie na nazwisko jednego z małżonków, odpowiada on za nie samodzielnie – chyba że środki zostały przeznaczone na potrzeby rodziny i drugi małżonek wyraził na to zgodę. Wówczas część wspólnego majątku może być objęta egzekucją.
Kredyty wspólne i poręczenia
Jeżeli oboje małżonkowie są współkredytobiorcami lub jeden z nich poręczył dług drugiego, upadłość nie usuwa zobowiązań współmałżonka. W dalszym ciągu odpowiada on wobec wierzycieli – na zasadzie solidarności, czyli całym swoim majątkiem.
Co dzieje się z majątkiem współmałżonka?
Z chwilą ogłoszenia upadłości sąd wprowadza przymusową rozdzielność majątkową. To oznacza, że:
- majątek osobisty drugiego małżonka (np. odziedziczony, darowany, nabyty przed ślubem) nie wchodzi do masy upadłości,
- współmałżonek może stracić prawo do korzystania z niektórych składników majątku wspólnego, jeśli zostaną one sprzedane przez syndyka (np. wspólne mieszkanie, auto),
- nie staje się automatycznie dłużnikiem, jeśli nie był stroną umów ani nie poręczał zobowiązań – mimo to, utrata wspólnego dorobku może być bardzo dotkliwa.
Plan spłaty – wpływ na życie codzienne
Po sprzedaży majątku sąd może orzec tzw. plan spłaty – na okres do 7 lat – jeśli upadły ma dochody. Wynagrodzenie drugiego małżonka co do zasady nie jest w nim uwzględniane, o ile nie jest on współdłużnikiem.
W praktyce jednak rodzina odczuwa skutki finansowe – część dochodów jednego z małżonków trafia do wierzycieli, co zmniejsza domowy budżet i może wymusić większe zaangażowanie drugiego małżonka w codzienne wydatki.
Jak zabezpieczyć interesy drugiego małżonka?
Poniżej kilka kroków, które mogą pomóc w ochronie majątku i uniknięciu nieprzyjemnych konsekwencji:
- Rozdzielność majątkowa (intercyza) zawarta przed wystąpieniem zadłużenia może zabezpieczyć drugi majątek przed wejściem do masy upadłościowej. Uwaga: zawarcie intercyzy po powstaniu długów może być uznane za działanie na szkodę wierzycieli.
- Świadomość i kontrola – warto na bieżąco monitorować zaciągane zobowiązania przez współmałżonka, szczególnie jeśli dotyczą wspólnego majątku.
- Roszczenie o udział w majątku – jeśli dojdzie do likwidacji majątku wspólnego (np. sprzedaży mieszkania), drugi małżonek może zgłosić roszczenie o zwrot połowy jego wartości.
Podsumowanie
Upadłość konsumencka jednego z małżonków może poważnie wpłynąć na sytuację życiową i finansową drugiego. Majątek wspólny zostaje włączony do masy upadłości, a rozdzielność majątkowa zostaje wprowadzona z mocy prawa. Współmałżonek nie odpowiada za zobowiązania, których nie zaciągał ani nie poręczał – ale skutki upadłości, takie jak sprzedaż nieruchomości, mogą być dla niego realnie odczuwalne.
W sytuacji zagrożenia upadłością warto zasięgnąć porady prawnej. Profesjonalne wsparcie pomoże zabezpieczyć interesy całej rodziny, odpowiednio ukształtować ustrój majątkowy i zrozumieć, jakie obowiązki i prawa przysługują obu stronom.
Bibliografia
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2023 r., poz. 1359 ze zm.).
- Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2023 r., poz. 158 ze zm.).
- J. Nowaczyk, Upadłość konsumencka w małżeństwie – skutki majątkowe, Wolters Kluwer, Warszawa 2021.
- A. Kołakowska, Wspólność majątkowa i jej ustanie na skutek upadłości jednego z małżonków, „Monitor Prawniczy” 2022/6, s. 45–52.