Alimenty, odszkodowania a upadłość konsumencka – co warto wiedzieć?
Alimenty – obowiązek niezależny od upadłości
Zobowiązania alimentacyjne mają szczególny charakter – służą bowiem zabezpieczeniu podstawowych potrzeb osób najbliższych. Z tego względu nie podlegają umorzeniu nawet w przypadku ogłoszenia upadłości. Obowiązek ten opiera się na przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i dotyczy m.in. rodziców, małżonków i innych członków rodziny zobowiązanych do wsparcia finansowego.
Dłużnik ogłaszający upadłość musi nadal spłacać alimenty, niezależnie od swojej niewypłacalności. Jeżeli przed ogłoszeniem upadłości powstały zaległości, wierzyciel alimentacyjny może domagać się ich ujęcia w planie spłaty lub – jeśli środki masy upadłościowej na to nie pozwalają – prowadzić egzekucję z bieżących dochodów dłużnika.
Odszkodowania i zadośćuczynienia za wyrządzone szkody
Upadłość konsumencka nie obejmuje także roszczeń powstałych w wyniku wyrządzenia szkody – zwłaszcza gdy szkoda została wyrządzona umyślnie. Dotyczy to zarówno odszkodowań, jak i zadośćuczynień za straty moralne czy fizyczne.
W praktyce chodzi najczęściej o kwoty zasądzone przez sąd po wypadkach komunikacyjnych, błędach lekarskich czy aktach przemocy. Ustawodawca uznał, że osoba odpowiedzialna za takie działania nie powinna uchylać się od odpowiedzialności poprzez ogłoszenie upadłości – dlatego te zobowiązania pozostają w mocy mimo postępowania oddłużeniowego.
Plan spłaty a egzekucje zobowiązań niepodlegających umorzeniu
Alimenty oraz odszkodowania, których nie można umorzyć, muszą zostać uwzględnione w planie spłaty wierzycieli. Jeśli dłużnik dysponuje dochodami, sąd może je odpowiednio rozdzielić. W przeciwnym razie – np. przy braku masy upadłościowej – wierzyciele mogą prowadzić egzekucję z wynagrodzenia, z zachowaniem ustawowych limitów.
Co ważne, obowiązki alimentacyjne i odszkodowawcze obowiązują równolegle z planem spłaty innych zobowiązań. Dłużnik musi więc liczyć się z dodatkowymi obciążeniami mimo trwającego postępowania upadłościowego. Kluczowe jest także rzetelne ujawnienie takich długów we wniosku – ich zatajenie może skutkować odrzuceniem planu spłaty lub cofnięciem postanowienia o upadłości.
Co powinien zrobić dłużnik przed złożeniem wniosku?
Przed podjęciem decyzji o ogłoszeniu upadłości warto dokładnie przeanalizować strukturę zadłużenia. Jeżeli jego istotną część stanowią alimenty lub roszczenia o charakterze odszkodowawczym, upadłość nie rozwiąże całkowicie problemu zadłużenia. W takiej sytuacji pomocna może być konsultacja z prawnikiem, który pomoże opracować optymalną strategię spłaty.
Czasem możliwe jest zawarcie ugody z wierzycielem, rozłożenie długu na raty czy mediacja. Nawet jeśli upadłość nie uwzględnia wszystkich zobowiązań, może odciążyć dłużnika z innych należności (np. bankowych czy wynikających z pożyczek), co ułatwia regulowanie tych, których nie da się umorzyć.
Bibliografia
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2023 r., poz. 1359 ze zm.).
- Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2023 r., poz. 158 ze zm.).
- M. Niedośpiał, Zobowiązania niepodlegające umorzeniu w upadłości konsumenckiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2022.
- A. Sokołowska, Odpowiedzialność dłużnika alimentacyjnego w postępowaniu upadłościowym, „Monitor Prawniczy” 2023/4, s. 63–70.